Erfgoedcel Waasland voerde wetenschappelijk onderzoek uit
Bij de voorwerpen gaat dit vooral om beeldmateriaal (schilderijen, pentekeningen, ex-libris…) en gereedschap. Het archiefmateriaal is voor meer 80 % afkomstig van de gemeenten en O.C.M.W.’s. Foto’s, briefkaarten, doodsprentjes, rouwbrieven enz. horen dan weer tot de categorie documentatie. De omvang van de deelcollecties is genoteerd, de mate waarin ze geregistreerd en/of gedigitaliseerd zijn en waar mogelijk zijn de collecties gedateerd. Ook de bewaaromstandigheden en de eigendom van de collecties is van naderbij bekeken, evenals de vrijwilligerswerking van de onderzochte organisaties.
In het Waasland zijn er meer dan 120 erfgoedorganisaties actief. Reeds bij de start van de Erfgoedcel Waasland was duidelijk dat de nood aan ondersteuning bij hen groot was. Vooral voor het uitvoeren van de basistaken die we kunnen omschrijven als: het bijhouden en verzamelen van het cultureel erfgoed, de studie het cultureel erfgoed en haar context en de ontsluiting van het cultureel erfgoed naar het publiek, rekenden erfgoedorganisaties op inhoudelijke en financiële hulp van de Erfgoedcel Waasland.
De Erfgoedcel Waasland gaf aan twee onafhankelijke onderzoekers Iris Steen en Patrick Van den Nieuwenhof de opdracht om de collecties roerend erfgoed in het Waasland in kaart te brengen. De bedoeling hiervoor was om een eerlijke keuze te maken uit de duizenden objecten die nog moeten geïnventariseerd worden en het vele beeld - en ander materiaal dat om digitalisering vraagt, om de aanwezige collecties in een groter geheel te kunnen plaatsten (welke zijn de verbanden tussen de verschillende collecties en waar overlappen ze) en om nood aan depotruimte in een goed perspectief te zien.
De resultaten van het onderzoek zijn een handig hulpmiddel voor het toekomstig beleid van de Erfgoedcel Waasland en haar partners. Het helpt om gefundeerde keuzes te maken wat betreft inventarisatie, collectiemobiliteit, selectie- en afstotingsbeleid, behoud en beheer en depotruimte.
Een primeur voor Vlaanderen is dat het onderzoek gebeurde op deelcollectieniveau.
Een deelcollectie is een groep voorwerpen, documenten of archiefstukken die een samenhang vertoont. Dat kan omdat ze dezelfde functie hebben bijvoorbeeld landbouwwerktuigen, uit eenzelfde materiaal bestaan, bijvoorbeeld zilverwerk of over hetzelfde onderwerp gaan, bijvoorbeeld de Eerste Wereldoorlog.
Er werden 120 organisaties met erfgoed onderzocht, er werd een plaatsbezoek uitgevoerd bij 44 Wase musea, heemkringen, archieven en andere verenigingen met Wase collecties. Enquêtes en andere info kwam dan weer van 26 kerkfabrieken. De omvang van de deelcollecties stond op ongeveer 217.500 voorwerpen en een archief van 11.300 meter. In bibliotheken werden duizenden stuks en meters documentatie bekeken. In het Land van Waas mag gesteld worden dat er 1076 deelcollecties zijn.
Van alle voorwerpen zijn er 80% geregistreerd, van de archieven 73%, van de documentatie 38% en in de bibliotheek 67%.. Wanneer dan ook werd nagegaan hoe groot de digitaliseringgraad is , dan liggen de procenten heel wat lager: 46% van de voorwerpen zijn gedigitaliseerd, van de archieven amper 1%, van de documentatie 12 % en in de bib 3%. Er is hierbij wel een invloed van MovE en Beeldbank Waasland.
De bewaaromstandigheden en depots van de deelcollecties vielen redelijk tot goed mee. Van 49 onderzochte depotruimtes waren er 12 die problemen hadden met o.a. stof, temperatuurschommelingen, vocht. Er is ook plaatsgebrek vastgesteld en er waren 20 overvolle depots. Aankloppen bij de gemeente is hier een aanrader.
Coördinator Ode De Zutter lichtte in Wissekerke het onderzoek verder toe: "Omdat we met een gedetailleerd onderzoek naar alle erfgoedvoorwerpen, documenten, afbeeldingen, boeken en archiefstukken enz. tientallen jaren zoet zouden zijn, hebben we ervoor gekozen deelcollecties in kaart te brengen. Dit liet ons toe sneller te werken, maar toch informatie te verzamelen over de samenhang en complementariteit van collecties en zorgt voor een brede basis voor verdere meer uitgebreide projecten.".
Naast uitgebreide informatie over de erfgoedcollecties, bevat het onderzoeksrapport ook 35 aanbevelingen voor het regionaal erfgoedbeleid. Het wetenschappelijk onderzoek naar de deelcollecties is ondertussen afgewerkt, maar dit is zeker geen eindpunt voor de Erfgoedcel Waasland.
Coördinator Ode De Zutter: "De onderzoeksmethode moet nog verder verfijnd worden en de aanwezige collecties moeten meer in detail onderzocht worden. De inventarisatie van de deelcollecties in het Waasland hield bovendien veel meer in dan alleen een overzicht opstellen van de deelcollecties. Vrijwel alle aspecten van erfgoedzorg zijn mee onder de loep genomen. Het resultaat daarvan is een uitgebreid rapport met zeer veel algemene aanbevelingen. In overleg met de verschillende partners zullen we een aantal keuzes moeten maken en concrete projecten naar voren schuiven. In 2008 willen we bijvoorbeeld heel concreet werk maken van een subsidiereglement en een publicatiebeleid. Ook de geplande opleiding van registratie en nummering van kerkelijke objecten of het project Wase digitale bibliografie liggen in het verlengde van enkele van de aanbevelingen." (Rolf Duchamps)