Innovatieve bescherming Schelde kaaien

Image
Nieuw in de bscherling van de stad Antwerpen: de zelfsluitende waterkering
ANTWERPEN. De Scheldekaaien staan aan de vooravond van een grootschalige heraanleg. En dat is nieuws dat ook de Wase regio aan belangt want wie naar ’t stadkomt, neemt er al gauw de scheldekaaien bij; de stad Antwerpen wendt deze herinrichting aan om de band tussen de stad en de stroom zoveel mogelijk te versterken. Vaak wordt echter vergeten dat de werken kaderen binnen het geactualiseerde Sigmaplan en dat Waterwegen en Zeekanaal NV (W&Z) de Scheldekaaien vernieuwt om de stad en haar inwoners in de toekomst beter te beschermen tegen overstromingen. Met de stijgende zeespiegel en toenemende stormen is dit geen overbodige luxe.

Vandaag ligt het voorontwerp met de krijtlijnen van de herinrichting van de Scheldekaaien op tafel. Het Sigmaplan is een ambitieus plan dat de inwoners van het Zeescheldebekken moet behoeden voor overstromingsgevaar en de directe aanleiding voor de heraanleg van de kaaien. Stadsbouwmeester Kristiaan Borret heeft een ‘kaaienplan’ uitgewerkt.


Met de Dagen van de Kaaien 19, 20 en 21 maart in Antwerpen, krijgt dit deel van de stad alle aandacht. Terecht, want de komende jaren ondergaan de Scheldekaaien een heuse transformatie. Antwerpen leefde eeuwenlang zij aan zij met de Schelde. Pas einde 19e eeuw groeiden stad en stroom uit elkaar. Met de herinrichting van de kaaien wordt die band hersteld. "Maar veiligheid komt op de eerste plaats", benadrukt Wim Dauwe, hoofd van de afdeling Zeeschelde. "Na de overstromingsramp van 1976 werd de waterkeringsmuur van Antwerpen gebouwd. Deze maatregel kaderde in een veel ruimer plan, het Sigmaplan. Dit plan had als doel om het gehele Zeescheldebekken te beschermen tegen stormvloeden. Een muur van 1m35 hoog op de kaaien van Antwerpen werd gekozen als oplossing om de stad te beschermen tegen het water. Nu, meer dan een kwarteeuw later, is de visie op waterbeheer meegegroeid met z’n tijd. Zowel veiligheid, natuur, economie als recreatie verdienen vandaag aandacht. Ook de klimaatveranderingen drukken hun stempel op ons huidige beleid. Een update van het Sigmaplan bleek daarom onvermijdelijk."

Voor Antwerpen betekent dit concreet een verhoging van de bestaande waterkering met 90 centimeter, deze aanpassing is noodzakelijk om de stad ook in de toekomst voldoende te beveiligen tegen overstromingen.
Geen sprake meer van een manshoge muur 2m25 boven de blauwe steen van de kaaimuur. Zo hoog moet de waterkering volgens het geactualiseerde Sigmaplan komen. Een ondoordachte versie van deze meer dan manshoge muur zou stad en rivier voor eeuwig van elkaar afsnijden.
Doodzonde, vonden Waterwegen en Zeekanaal NV en de stad Antwerpen. Zo groeide een vooruitstrevende visie op de herinrichting: kaaien die de Schelde beveiligen én de stroom met de stad verzoenen.

Op strategische plaatsen kunnen mobiele waterkeringen hier soelaas bieden: innovatieve en revolutionaire keringen die enkel verschijnen en functioneren indien nodig, namelijk bij een uitzonderlijk hoge waterstand. Zo kan de stad haar band met de rivier versterken, en kan ze op beide oren slapen.

Op de kaaidagen dit weekend 20 en 21 maart en straks op de website van het Sigmaplan kan men van dichtbij kennismaken met verschillende types mobiele waterkeringen die straks in Antwerpen deel kunnen uitmaken van een innovatief beschermingsplan.

de Mobiele systemen

 Op dit ogenblik zijn drie types van mobiele waterkeringen valabel: een zelfsluitende waterkering, een kantelmuur en een kleppenkering. Ze zijn te zien op de kaaidagen.

Image
de zelfsluitende waterkering
• De zelfsluitende waterkering bestaat uit een betonnen kelder, die onder straatniveau wordt verstopt. Dit bouwsel is via riolen verbonden met de Schelde en bevat een mobiele polyesterplaat. Bij hoge waterstanden vullen de riolen het bassin met rivierwater. Dat water duwt de polyesterplaat omhoog. Als de plaat helemaal bovenaan drijft, vormt ze een waterdichte bescherming voor de kaaien. Daalt het niveau van het water opnieuw, dan loopt de kelder vanzelf weer leeg dankzij éénrichtingskleppen of een pomp. Deze waterkering past naadloos in de omgeving, want er zijn slechts enkele relatief kleine snedes in het vloeroppervlak nodig. Het systeem is bovendien enkel in actie zichtbaar.

Image
de kleppenkering
• Het tweede systeem, de kantelmuur, bestaat uit aluminium luchtkisten, gevuld met schuim. Deze kisten worden met scharnieren aan de vaste muur bevestigd. Als het water stijgt, drukt het water de luchtkisten omhoog.
Zodra het waterpeil even hoog is als de vaste kaaimuur, staat de constructie helemaal rechtop. Hierdoor ontstaat een waterdichte sluiting. Ook als er geen stormgevaar dreigt, blijft deze muur aanwezig in het stadsbeeld. De uitdaging om ze kunstig in te passen in de omgeving is bij deze muur dus groter.

Image
de kantelmuur
• De kleppenkering tenslotte sluit automatisch bij een stijgend waterpeil. Ze heeft als voordeel dat ze pas zichtbaar wordt, als de omstandigheden daarnaar vragen: bij overstromingsgevaar. Bovendien kan ze in gelijk welk materiaal worden afgewerkt. De aluminium basis van de kering zit verstopt in een betonnen funderingsbak onder straatniveau. Een stormriool verbindt de Schelde met het bassin. Bij hoog water rijst de kering op en krijgt wateroverlast geen kans. Eens het waterpeil terug daalt, neemt de kering opnieuw zijn verzonken, horizontale positie aan. Bij een gewone stortbui gebeurt er niets, dankzij een speciale sleuf in de stormriool die regenwater afvoert.
(Rolf Duchamps)